Kiến ba khoang sợ gì, triệu chứng, cách sơ cưu khi bị cắn

Kiến ba khoang là loại côn trùng độc hại thường xuất hiện vào mùa mưa, khi bị đốt thường để lại vết bỏng rát, mụn nước trên da.

Với hình dạng bé nhỏ tưởng chừng như vô hại, nhưng trên thực tế chất độc của nó tiết ra lại gây ra nhiều hậu quả đáng sợ như biến dạng vùng da, hư hoại phần bề mặt da khó lấy lại được như trước. Nếu không biết cách xử lý sẽ dẫn đến nhiễm trùng nặng.

Đáng ngại nhất là kiến ba khoang đông, sinh sôi nhanh, rất khó diệt, những loại thuốc xịt côn trùng thông thường không có tác dụng.

Kiến ba khoang là gì?

Kiến ba khoang có tên khoa học là Paederus fuscipes, thuộc Họ Staphilinidae (cánh cụt), bộ Cánh cứng. Loài côn trùng này có thân mình thon, dài như hạt thóc (dài 1-1,2 cm, ngang 2-3mm), có hai màu đỏ và đen. Tên gọi khác nhau như kiến hoang, kiến kim, kiến lác, kiến gạo, cằm cặp, kiến nhốt, kiến cong.

Loại bọ này không đốt hay cắn nhưng do trong dịch cơ thể của bọ có chứa pederin, một loại chất độc gây rộp, phỏng da, và Paederus dermatitis, một loại viêm da khi bị côn trùng đốt. Loài này là một loài côn trùng ăn thịt côn trùng khác, chuyên săn rầy trên đồng ruộng

Khi bị kiến ba khoang bám trên da, không nên dùng tay giết kiến mà khuyến cáo nên chỉ thổi kiến đi.

Kiến ba khoang thường sống ở đâu?

Kiến ba khoang thường sống ở các ruộng lúa, cỏ mục, vườn cây, bãi rác thải, công trình đang xây dựng…

Chúng xuất hiện nhiều vào đầu mùa mưa và ưa thích ánh sáng đèn ban đêm. Sau những cơn mưa, nước ngập chúng không còn vị trí cư trú, nên bay vào trong nhà theo ánh đèn, đậu vào quần áo, khăn mặt, giường chiếu, chăn màn.

Kiến ba khoang thường tiết ra chất dịch có thể làm tổn thương da người nếu tiếp xúc với dịch này.

Biểu lộ lâm sàng khi bị kiến ba khoang cắn

Viêm da thường xuất hiện ở vùng hở như mặt, cổ, ngực, vai, gáy, tay.

Tổn thương cơ bản có dạng dát đỏ, thành vệt, thành đám, theo chiều tay quệt, nền hơi cộm, trên có mụn nước hoặc mụn mủ nhỏ li ti ở giữa, có vùng hơi lõm màu vàng nâu, hình tròn hoặc bầu dục.

Thương tổn tiếp tục xuất hiện dù không còn sự hiện diện của kiến ba khoang nếu trẻ ngứa gãi quệt ra vùng da lành, đặc biệt là các vùng nếp gấp.

Bệnh nhi có cảm thụ rát bỏng tại chỗ, thương tổn trên diện rộng trẻ có thể sốt nhẹ, nổi hạch lân cận.

Tiến triển của bệnh:

Sau khi tiếp xúc với kiến, người bệnh cảm thụ râm ran.

6-8 giờ sau xuất hiện ban đỏ, dát đỏ.

12-24 giờ tiếp theo xuất hiện thương tổn điển hình.

Sau 3 ngày thương tổn phải làm đầu tiên đỡ rát bỏng, bong vảy.

Sau 5-7 ngày vảy bong hết nhưng để lại dát thâm lâu mất.

Phân biệt vết phỏng do kiến ba khoang và zona

Viêm da tiếp xúc do côn trùng có thể bị nhầm với một số bệnh ngoài da, đặc biệt rất giống bệnh Zona.

Bệnh zona thường gặp ở những người từng bị thủy đậu, với các dấu hiệu báo trước như đau nhức dọc theo dây thần kinh ở nửa người, vị trí vùng da chuẩn bị nổi thương tổn. Tổn thương cơ bản là các mụn nước lõm ở giữa, mọc thành chùm ở một bên cơ thể.

Xử trí vết thương do kiến ba khoang cắn

Nếu phát hiện được kiến ba khoang ngay sau khi tiếp xúc, cần:

Loại bỏ côn trùng, không dùng tay trần để bắt, giết, miết.

Rửa vùng tiếp xúc bằng nước sạch và xà phòng, sau đó dùng thuốc sát trùng nhẹ.

Nếu vùng tổn thương xuất hiện mủ, dùng dung dịch Xanh methylen bôi lên vết thương để sát khuẩn, tránh bị nhiễm trùng.

Khi vết thương đã khô, không còn chảy dịch , nên sử dụng các loại thuốc mỡ có tính kháng sinh, diệt khuẩn kèm corticoid loại nhẹ và vừa để bôi, giúp vết thương mau lành.

Khi thương tổn đã phỏng rộp, tùy vào mức độ tổn thương mà bác sĩ chỉ định thuốc phù hợp. Trường hợp nhẹ chỉ có sát trùng, bệnh tự giới hạn. Nếu tình trạng trung bình và nặng thì phải bôi thuốc dịu da, corticosteroid bôi, uống kháng histamin, uống kháng sinh khi có dấu hiệu bội nhiễm .

Cách sơ cứu vết thương do kiến ba khoang cắn tại nhà

TS Khải cho thấy, khi thấy nhà bên cạnh hoặc trong nhà mình có kiến ba khoang hãy dùng bát sứ hoặc ca nhựa đựng nước tiệt trùng anolyt (loại nước được tạo ra từ nước cất và muối ăn tinh khiết) đặt ở nhiều vị trí trong các phòng.

Sau đó, dùng bơm xịt nhỏ bơm nước tiệt trùng lên tường, kẽ tường, sàn nhà, nhất định kiến ba khoang sẽ bỏ đi hết.

Khi đã bị kiến ba khoang cắn, TS Khải hướng dẫn dùng nước tiệt trùng và nước nóng pha với tỉ lệ 1+3 sao cho nước hỗn hợp nóng khoảng 40-45oC.

Dùng khăn bông trắng thấm nước này ấp lên vùng da bị tổn thương sâu vài phút nước nguội cho thêm nước sôi vào tiếp tục ấp khoảng 10 phút. Lưu ý, trong 1 ngày không làm quá ba lần.

Cách đề phòng cơ bản

Ngoài cách trên, người dân cũng có thể phòng kiến ba khoang bằng cách đóng kín cửa để kiến không chui vào nhà. Các gia đình nên buông rèm che ánh sáng lọt ra ngoài thu hút kiến ba khoang, đồng thời làm lưới ngăn côn trùng ở các khu vực cửa sổ, lỗ thông khí.

Đặc biệt, trong buổi tối không nên bật đèn neon, không nên ngồi gần các nguồn sáng như bóng đèn. Khi tiếp xúc với kiến ba khoang, người dân cần đeo găng tay hoặc dùng giấy mềm lót, không nên tiếp xúc trực tiếp.

Nhiều người nhầm lẫn các căn bệnh da liễu khác như zona thần kinh với tổn thương do kiến ba khoang gây nên.

Theo các bác sĩ, bệnh zona thần kinh thường có dấu hiệu báo trước như đau nhức dọc theo dây thần kinh ở nửa người, vị trí vùng da chuẩn bị nổi thương tổn.

Vết thương cơ bản là các mụn nước lõm ở giữa, mọc thành chùm ở một bên cơ thể. Vị trí hay gặp là ở liên sườn và thường có viêm hạch liên quan.

Còn tổn thương do kiến ba khoang gây nên thường xuất hiện đột ngột sau buổi sáng ngủ dậy, ở những vùng hở như: cổ, mặt, tay, chân…, Cũng có thể ở những vùng da khác nhưng ít gặp hơn, thường là một thương tổn ở một hoặc hai bên, viêm đỏ giống như vết cào xước, có xu hướng tạo thành vệt dài.

Người bệnh cảm thấy bỏng rát, phù nhẹ, ít ngứa, kèm theo nhiều mụn nhỏ có màu vàng nhạt giống như mụn mủ, ở những nếp gấp thì thương tổn có thể bị cả 2 bên mặt.

Nếu điều trị đúng thì sau khoảng 5 đến 7 ngày tổn thương sẽ khô, nếu không có thể gây bội nhiễm hoặc lan rộng và thành dịch.

Kiến ba khoang đốt vào mắt có thể gây mù mắt

Độc tố trong kiến làm da tổn thương nổi bọng nước, rát rất khó chịu, khi vỡ sẽ lây lan rộng. Trong kiến có độc tố pedirine khi chạm vào da sẽ cộng sinh dính vào và gây tổn thương cho da.

Trẻ em đi chơi tối, người làm việc dưới ánh đèn hay bị kiến rơi vào cổ, mặt, thân mình… gây tổn thương da.

Đặc biệt đập, chà, gí kiến làm chất pedirine dính vào da và gây tổn thương lan rộng. Loài kiến này rất khó diệt bằng những loại thuốc xịt côn trùng thông thường, mà phải mua thuốc diệt côn trùng ở viện vệ sinh dịch tễ mới xử lý hiệu quả.

Theo BS Nguyễn Thành, Phòng khám, BV Da liễu TƯ, những bệnh nhân tới khám do độc tố kiến ba khoang nhẹ thì ngứa rát, nặng hơn thì sưng, phồng rộp, nhiễm trùng, điều trị hàng tuần mới khỏi. Đã có bệnh nhân bị độc tố dính vào mắt, gây bỏng mắt khiến bị mù tạm thời.

Bị kiến ba khoang đốt nên ăn gì và kiêng ăn gì?

Bị kiến 3 khoang đốt thì tùy vào mức độ viêm da mà cần có hướng xử trí thích hợp riêng. Người bệnh không cần ăn uống kiêng cữ gì cả, mà cần bổ sung nhiều dinh dưỡng, đặc biệt là trái cây, rau xanh và uống nhiều nước để thanh lọc cơ thể, hạn chế ăn các thức ăn dị ứng, có thể uống thêm viên vitamin C, A, E để tăng sức đề kháng và vết thương mau lành.

Kiến ba khoang đốt thì bôi thuốc gì?

Khi bị kiến ba khoang đốt, nạn nhân cần rửa ngay vết cắn với nước sạch và xà phòng. Sau đó dùng cồn rửa sạch vùng da bị thương tổn để giúp giảm khó chịu do tổn thương trên da.

Cần rửa kỹ chỗ bị đốt để giảm đáng kể tình trạng nổi bọng nước do nọc độc của loài kiến này gây ra về sau.

Sau đó đến ngay cơ sở y tế gần nhất, khi thương tổn đã phỏng rộp, tùy vào mức độ tổn thương mà bác sĩ chỉ định thuốc phù hợp.

Khi bị kiến ba khoang đốt, thì chỗ da bị tổn thương sẽ phản ứng viêm da dị ứng do tiếp xúc, nên việc điều trị sẽ sử dụng thuốc thoa kháng viêm tại chỗ kết hợp kháng sinh phòng bội nhiễm vi khuẩn.

Trường hợp nhẹ chỉ có sát trùng, bệnh tự giới hạn. Nếu tình trạng trung bình và nặng thì phải bôi thuốc dịu da, corticosteroid bôi, uống kháng histamin, uống kháng sinh khi có dấu hiệu bội nhiễm.

Bệnh nhân cũng có thễ bôi mỡ corticoid 4-6 lần một ngày, bôi kem phenaegan 8-10 lần một ngày. Thuốc thoa Gentrisone có chứa kháng viêm Betamethasone dipropionate, Clotrimazole và kháng sinh Gentamicin sulfate sử dụng thoa 1-2 lần/ngày.

Chú ý khi bôi thuốc phải miết mạnh ở vùng da bị đốt đến khi thuốc khô, thẩm thấu thuốc sẽ tốt hơn. Tuy nhiên khi bị kiến ba khoang đốt thì bôi thuốc gì? cần phải có sự hướng dẫn của thầy thuốc. Tránh lạm dụng thuốc và tự kê toa.

Phòng kiến ba khoang cắn

Đề phòng côn trùng bay vào nhà bằng cách hạn chế mở cửa nhiều, nhất là vị trí ở gần cây cối, cánh đồng…

Tránh đứng dưới bóng đèn sáng vị trí công cộng, chú ý khi làm việc dưới ánh đèn vì kiến ba khoang rất hay xuất hiện ở vị trí có đèn sáng

Giũ mạnh khăn mặt, quần áo trước khi dùng.

Không dùng tay trần để bắt, giết, miết kiến ba khoang.

Khi phải làm đầu tiên thấy rát ở một vùng da có thể rửa vùng đó bằng nước muối loãng, xà phòng…